गोदावरीमा नगरव्यापी समावेशी सरसफाइ प्रणालीबारे यूएन–ह्याबिट्याटको स्थलगत परामर्श
धनगढीः कैलालीको गोदावरी नगरपालिकामा यूएन–ह्याबिट्याटले नगरव्यापी समावेशी सरसफाइ सेवा प्रणाली विस्तारसम्बन्धी स्थलगत परामर्श तथा अन्तरक्रिया गरेको छ।
मंगलबार यूएन–ह्याबिट्याटका प्रतिनिधिहरूले नगरपालिकामा आएर जनप्रतिनिधि तथा कर्मचारीहरूसँग भेटघाट गर्दै नगरमा विद्यमान सरसफाइको अवस्था, चुनौती र सम्भावनाबारे जानकारी लिएका थिए। सो क्रममा नगरव्यापी समावेशी र सुरक्षित सरसफाइ सेवा सुनिश्चित गर्न सकिने उपाय, स्रोत तथा नीतिगत पक्षबारे उनीहरूले जानकारी गराउनुका साथै अनुभव आदान–प्रदान गरिएको थियो।
यूएन–ह्याबिट्याटले गेट्स फाउन्डेशनको सहयोग र युनिसेफको साझेदारीमा चार देशमा नगरव्यापी समावेशी सरसफाइ दृष्टिकोणको प्रवद्र्धन गर्दै आएको छ। यस दृष्टिकोणले सुरक्षित र समावेशी सरसफाइ सेवामा सबैको पहुँच सुनिश्चित गर्न नीति निर्माण, निगरानी र क्षमता विकासमा जोड दिन्छ।
डिसेम्बर २०२१ मा स्थापना गरिएको नगरव्यापी समावेशी सरसफाइ अलाइन्स नेपाल (सिविसान) को सचिवालय यूएन–ह्याबिट्याट नेपाल कार्यालयमा रहेको छ। सिविसान २२ सदस्य संस्थाहरूको सहकार्य हो, जसमा शैक्षिक संस्था, नागरिक समाज, द्विपक्षीय तथा बहुपक्षीय संस्था, राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था, सञ्चार माध्यम, निजी क्षेत्र र संयुक्त राष्ट्रसंघका निकायहरू सहभागी छन्।
यूएन–ह्याबिट्याटले नेपाल सरकार र विभिन्न साझेदार संस्थाबीच समन्वयकारी भूमिका निर्वाह गर्दै सहरव्यापी समावेशी सरसफाइ दृष्टिकोणमार्फत सबै तहका सरकारहरूमा समावेशी र सुरक्षित सरसफाइ सेवाको वकालत गर्दै आएको छ। नेपालमा यो कार्यक्रम पाँच मुख्य साझेदार संस्था तथा सिविसानसँगको साझेदारीमा कार्यान्वयन भइरहेको छ।
गोदावरी नगरपालिकाका कर्मचारी केशव राज पन्तका अनुसार नगरपालिकामा रहेको ढल प्रशोधन केन्द्रको क्षमता १२ घन फिट मात्र रहेको छ, जुन हालको आवश्यकताका लागि पर्याप्त छैन। यस कारण मल–मूत्रजन्य फोहर बोकेका ट्यांकरहरूलाई लामो समयसम्म पर्खनु पर्ने अवस्था सिर्जना हुने गरेको छ, जसले अव्यवस्थित फोहर व्यवस्थापन र सरसफाइ सञ्चालनमा समस्या पैदा गरेको उनले बताए।
उनले भने, “पूर्वाधार र बजेटको अभावका साथै जनचेतनाको कमी पनि मुख्य चुनौती हुन्। अनियमित फोहर व्यवस्थापनविरुद्ध कानुनी व्यवस्था भए पनि जरिवाना र कारबाही प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन हुन सकेको छैन।”
पन्तका अनुसार गोदावरी नगरपालिकाको तुलनामा धनगढी उपमहानगरपालिकाले मलमूत्र तथा फोहर व्यवस्थापनका लागि बढी बजेट र वित्तीय स्रोत विनियोजन गरेको छ। साथै, सुरक्षित सरसफाइसम्बन्धी जनचेतना अभिवृद्धिका लागि धनगढीमा तलब पाउने तथा नपाउने दुवै प्रकारका स्वयंसेवकहरूको संख्यासमेत बढी रहेको छ।
यूएन–ह्याबिट्याट नेपालका अधिकारी गोविन्द श्रेष्ठले समावेशी र सुरक्षित सरसफाइ सुनिश्चित गर्न स्पष्ट नीति, पर्याप्त पूर्वाधार र तथ्यमा आधारित योजना निर्माण आवश्यक रहेको बताए। उनका अनुसार उपचार केन्द्रको सीमित क्षमता, प्राविधिक समस्या र जनचेतनाको कमी नेपालका धेरै सहरहरूमा साझा चुनौतीका रूपमा देखिएका छन्।
यसैबीच, यूएन–ह्याबिट्याटकी अधिकारी भिन्टुना श्रेष्ठले सिविसानका ९ सदस्य संस्थाहरूको सहकार्यमा तयार पारिएको ८‘नेपालको सरसफाइ यात्राः अनुभव र केस अध्ययन’८ संकलनको एक प्रति गोदावरी नगरपालिकालाई हस्तान्तरण गरिन्। उक्त सामग्रीले नगरपालिकालाई अनुसन्धान, नीति निर्माण तथा समावेशी र सुरक्षित सरसफाइ सेवा प्रवद्र्धनमा सहयोग पु¥याउने अपेक्षा गरिएको छ।
नगरपालिकाका अधिकारीहरूले यूएन–ह्याबिट्याटको यस पहललाई सकारात्मक रूपमा लिँदै, आगामी दिनमा नगरपालिकामा समावेशी सरसफाइ सेवाको दिगोपन सुनिश्चित गर्न रणनीति र योजना तयार गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका छन्।
