शुक्लाफाँटा निकुञ्जभित्रका ताल सरसफाइ

दोधारा चाँदनी: विश्व सिमसार दिवसका अवसरमा महेन्द्रनगरस्थित शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जस्थित रानीतालमा सरसफाइ गरिएको छ। मानव जगत् र कृषि तथा जैविक विविधताका लागि उर्वर क्षेत्र मानिने सिमसार क्षेत्र संरक्षण गर्नका लागि शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्ज कार्यालय, राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष र मध्यवर्ती क्षेत्रलगायतका सङ्घसंस्थाले शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जको रानीतालमा सरसफाइ गरिएको शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत प्रमोद भट्टराईले जानकारी दिए।

उनले नेपालको पाँच प्रतिशत भू–भाग सिमसारले ढाकिएको बताए। 'सिमसार मानव जीवनको अस्तित्वसँग जोडिएको छ भने वन्यजन्तुको बासस्थानमा नभई नहुने तत्व हो', उनले भने, 'सिमसार मानवजीवनको आर्थिक, सामाजिक एवं सांस्कृतिक पक्षसँग जोडिएको छ।' उनले कतिपय समुदाय र वन्यजन्तु सिमसार क्षेत्रमै आश्रित भएको बताए। पछिल्लो सयम सिमसार क्षेत्रहरू संरक्षणको अभावमा मासिँदै गएकाले निकुञ्ज कार्यालयले सिमसार क्षेत्रको संरक्षणमा जोड दिएको उनको भनाइ थियो।

सिमसार क्षेत्रमा असङ्ख्य जीवजन्तु तथा वनस्पतिका लागि महत्त्वपूर्ण बासस्थान भएकाले यसको संरक्षण गर्न आवश्यक रहेको संरक्षणकर्मी बताउँछन्। राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष शुक्लाफाँटाका प्रमुख लक्ष्मी जोशीले सिमसार क्षेत्रमा वन्यजन्तु, चराचुरुङ्गी र मानिसलाई आवश्यक पर्ने पानीको उपलव्धता भएकाले सिमसारको महत्त्वपूर्ण योगदान रहेको बताए। 'तालतलैया, पोखरीको सांस्कृतिक महत्व छ, यो मानवीय परम्परासँग पनि जोडिएको छ', उनले भने, 'पछिल्लो समय मिचाहा प्रजातिका कारण धेरै सिमसार क्षेत्र मासिँदै गएका छन्।'

सिमसारले तल्लो तटीय भू–भागमा पानीको ‘रिचार्ज’ बढाउन र हावापानीको सन्तुलन मिलाउन पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको उनी बताउँछन्। प्राणीको जीवन पानीमा आश्रित भएको र पानीबिना जीवनको अस्तित्व नरहने भएकाले यसलाई मान्छेको फोक्सोजस्तै भएको उनले बताए। पानीमा आउने जलकुम्भी सिमसार क्षेत्रहरू ओगट्ने गरेका कारण निकुञ्जभित्र रहेका ताल पुरिँदै गएका छन्।

प्रकृतिको अनुपम उपहार सिमसारले मानव समुदायलाई निःशुल्करूपमा वातावरणीय सेवा तथा जीवनयापनका सामग्री उपलव्ध गराइरहेको शुक्लाफाँटा मध्यवर्ती क्षेत्रका अध्यक्ष लवबहादुर विष्टले बताए। 'जैविक विविधता र पारिस्थितिकीय सन्तुलन कायम गर्न पनि सिमसारको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ, यसको संरक्षणमा जोड दिनुपर्छ', उनले भने, 'सिमसार क्षेत्र जोगाउन सबै पक्षले विषेश पहल गर्नु आवश्यक छ।' उनले यहाँका बेतकोट ताल, झिलमिला ताललगायतका सिमसार क्षेत्र पुरिन थालेको बताए।

सिमसार क्षेत्रमा सयौँ जलीय र स्थलीय बोटविरुवा र जनावर प्रजातिलाई आश्रय दिएको वन विज्ञानमा अध्ययनरत विद्यार्थी रितु जोशीले बताइन्। 'सिमसार उभयचर र सरीसृप तथा फिरन्ते चराको प्रजननका लागि पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ', जोशीले भने, 'सिमसार क्षेत्रले बाढी नियन्त्रणसमेत गर्दछ।' कञ्चनपुरमा रहेका सिमसार क्षेत्र पनि कतै अतिक्रमण र कतै बर्सेनि पुरिँदै गएकाले यसको संरक्षणमा ध्यान दिन जरुरी छ। रासस